Λογότυπο Ἀκαδημίας

Ο ΟΣΙΟΣ ΝΕΙΛΟΣ Ο ΘΕΟΦΙΛΗΣ  

Ἡ μητροπολιτικὴ Ἀκαδημία Θεολογικῶν καὶ Ἱστορικῶν Μελετῶν Ἁγίων Μετεώρων ἀνακοινώνει τὴν υἱοθέτηση τῆς μορφῆς τοῦ ἁγίου Νείλου τοῦ Θεοφιλοῦς στὸ λογότυπό της, τιμῶντας ἔτσι τὴ συμβολή του στὴ θεμελίωση, διαμόρφωση καὶ ἀκμὴ τοῦ μετεωρικοῦ Μοναχισμοῦ, λαυρεωτικοῦ καὶ κοινοβιακοῦ, στὰ μέσα τοῦ 14ου αἰῶνος.

Ὁ ὅσιος Νεῖλος ὁ Θεοφιλής, Δικαῖος τῆς ἐπισκοπῆς Σταγῶν καὶ Πρῶτος τῆς ὁμωνύμου Σκήτεως κατὰ τὸν 14ο αἰώνα, ἀναφέρεται σὲ ἀρκετὰ μετεωρικὰ ἔγγραφα. Λόγου χάριν, σὲ σιγνογραφικὴ ἐπιστολὴ τῶν ἐτῶν 1348-1362/63 ὑπογράφουν, μεταξὺ ἄλλων ἀξιωματούχων τῆς ἐπισκοπῆς τῶν Σταγῶν, ὁ ἱερομόναχος Νεῖλος καὶ ὁ ἀρχιμανδρίτης Μακάριος. Ὁ πρῶτος ὑπογράφει ὡς ὁ ἐν ἱερομονάχοις ἐλάχιστος Νεῖλος καὶ Δικαῖος τῆς ἁγιωτάτης ἐπισκοπῆς Σταγῶν. Ὁ ὅσιος Νεῖλος ἀναφέρεται ἐπίσης σὲ ἔγγραφο τῆς μονῆς τοῦ Μεγάλου Μετεώρου, εὑρισκόμενο σήμερα στὴ συλλογὴ τῆς Ἐθνικῆς Βιβλιοθήκης τῆς Ἑλλάδος (κῶδ. ΕΒΕ 1460-1461 ἀριθ. ια΄, 1360-1372).

Προσέτι, τὸ ἔτος 1359 ὁ ἑτεροθαλὴς ἀδελφὸς τοῦ Στέφανου Uroš Dušan, Συμεὼν Παλαιολόγος (1359-1370/1), θὰ καταστεῖ ὁ ἀδιαφιλονίκητος διοικητὴς τῆς Θεσσαλίας. Ὁ Συμεὼν θὰ δείξει ἀξιοσημείωτο σεβασμὸ πρὸς τὰ προνόμια τῆς τοπικῆς Ἐκκλησίας, ἰδίως δὲ τῶν ἱερῶν μονῶν. Ὡστόσο, ἡ ἀνεξαρτησία τῆς σκήτεως τῆς Δούπιανης ἀπὸ τὴν ὁμώνυμη Ἐπισκοπὴ καὶ, κατ’ ἐπέκταση, ἡ συγκρότηση τοῦ μετεωρικοῦ μοναχισμοῦ ὀφείλεται στὴ βούληση τοῦ ὁσίου Νείλου. Μὲ τὸ ἀπολυθὲν τὸ ἔτος 1362 πρόσταγμα τοῦ Συμεῶνος Παλαιολόγου, τὸ πρὸ δύο δεκαετιῶν μετόχιο τῆς ἐπισκοπῆς Σταγῶν, τὸ μοναστήριο τῆς Δούπιανης, ὑπάγεται τώρα στὴ δικαιοδοσία τοῦ Πρώτου τῆς Σκήτεως, δηλαδὴ τοῦ Νείλου. Σημειωτέον ὅτι ὁ Ὅσιος ἀναφέρεται στὸ πρόσταγμα τοῦ Συμεῶνος ὡς Δικαῖος τῆς ἐπισκοπῆς Σταγῶν καὶ ὡς Πρῶτος τῆς Σκήτεως ἀλλὰ καὶ ὡς πατὴρ τῆς βασιλείας.

Οὕτως ἐχόντων τῶν πραγμάτων, τὸν Μάιο τοῦ ἔτους 1363, ὁ ὅσιος Νεῖλος ἐξαπολύει, ὡς ἁρμόδιος, σιγιλλιῶδες γράμμα, μὲ τὸ ὁποῖο ὁρίζει ἀνεξάρτητο καὶ αὐτόνομο τὸ κελλίον τοῦ Ἁγίου Δημητρίου. Ἐν συνεχείᾳ ὁ Ὅσιος ἀνεγείρει μοναστήριο στοὺς βράχους τῶν Μετεώρων, δηλαδὴ τὴ σπηλαιώδη μονὴ τῆς Ἀναλήψεως τοῦ Κυρίου [Ὑπαπαντῆς] (1366/7). Στὴν κτιτορικὴ ἐπιγραφὴ τοῦ καθολικοῦ μαρτυρεῖται ὡς Πρῶτος καὶ καθηγούμενος τῆς μονῆς Δουπιάνου. Σημειωθήτω ὅτι ὁ Νεῖλος εἰκονίζεται στὸ ἐν λόγῳ καθολικὸ γονυπετὴς καὶ δεόμενος στὰ πόδια τῆς Θεοτόκου Ἐλεούσης. Ἀξίζει δὲ νὰ ὑπογραμμισθεῖ ὅτι ἡ μαρτυρημένη παρὰ τοῦ ὁσίου Νείλου οἰκοδόμηση καὶ ἄλλων μονυδρίων πρὸς συνασπισμὸν καὶ βοήθειαν θὰ θέσει πρόσφορες βάσεις γιὰ τὴ βαθμιαία ἀπεξάρτηση τῶν μονῶν-κελλίων ἐκ τοῦ λαυρεωτικοῦ συστήματος τῆς Σκήτεως. Λίγα χρόνια ἀργότερα (1372), ὁ υἱὸς τοῦ Συμεῶνος Παλαιολόγου, Ἰωάννης (ἅγιος Ἰωάσαφ), ἀπολύει, ὡς διοικητὴς τῆς Θεσσαλίας, δύο ὁρισμούς-προστάγματα ὑπὲρ τοῦ ὁσίου Νείλου. Στὸ δεύτερο πρόσταγμα ὁ ἅγιος Ἰωάσαφ εὐεργετεῖ τὸν τιμιώτατο ἐν ἱερομονάχοις καὶ Πρῶτον τῆς σκήτεως Σταγῶν καὶ πατέρα τῆς βασιλείας Νεῖλο.

Ἀπὸ τὰ ἀνωτέρω, προκύπτει ἀβίαστα ὅτι ἡ συμβολὴ τοῦ ὁσίου Νείλου τοῦ Θεοφιλοῦς στὴ διαμόρφωση τοῦ μετεωρικοῦ Μοναχισμοῦ καὶ ἑπομένως τοῦ πνευματικοῦ βίου στὴ Δ. Θεσσαλία ἦταν καθοριστική. Παρότι δὲν διαθέτουμε πληροφορίες γιὰ τὸν ἀσκητικό του βίο, ἡ ὁσιακή του βιοτὴ καὶ ἡ ἐπ’ αὐτοῦ χάρις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος θὰ πρέπει νὰ θεωρηθεῖ βέβαιη. Ἄλλωστε, ὁ ρόλος του στὴ συγκρότηση τοῦ μετεωρικοῦ Μοναχισμοῦ δὲν μπορεῖ νὰ ἐξηγηθεῖ μόνον ἀπὸ τὶς ἱστορικὲς συγκυρίες.


Σχετικά ἄρθρα

ΑΝΑΛΕΚΤΑ ΣΤΑΓΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΕΩΡΩΝ

1ο Τεῦχος

Μὲ τὸ πρῶτο, πανηγυρικό, τεῦχος τοῦ περιοδικοῦ «Ἀνάλεκτα Σταγῶν καὶ Μετεώρων – Analecta Stagorum et Meteororum» ἡ Ἀκαδημία Θεολογικῶν καὶ Ἱστορικῶν Μελετῶν Ἁγίων Μετεώρων φιλοδοξεῖ νὰ διανοίξει νέες ἀτραποὺς στὶς μετεωρικὲς σπουδές, μὲ πυξίδα τὴ διεπιστημονικότητα καὶ τὸ θεματικὸ πλοῦτο.

Διαβάστε περισσότερα Ἀποκτῆστε το